Robert Lewandowski: Công thức tạo nên một cỗ máy săn bàn

Robert Lewandowski khẳng định rằng anh không hề suy nghĩ gì. Dù chuyện đó có đúng hay không đi chăng nữa, anh ít nhất cũng đã suy nghĩ… trong vô thức. Vào những khoảnh khắc khi anh có bóng trong chân và khung thành đối phương nằm trong tầm ngắm, thậm chí sau ngần ấy năm, ngay cả khi anh có thể tự tuyên bố bản thân là tiền đạo toàn diện nhất, quyết đoán nhất, bóng bẩy nhất trong thế hệ của mình, anh không hề suy nghĩ.

Hay nói chính xác hơn: Anh không nhận thức được bản thân đang suy nghĩ. Anh không cân nhắc các phương án, phán đoán những khả năng, tìm kiếm sự lựa chọn tốt nhất trong số chúng. Việc suy nghĩ cần phải có thời gian, nhưng Lewandowski không có thời gian. “Thậm chí không có cả nửa giây để nghĩ xem phải làm gì hoặc làm như thế nào,” anh chia sẻ.

Tuy nhiên, trên thực tế, anh đã suy nghĩ. Hay nói đúng hơn: Anh đã học hỏi. Anh thu thập thông tin, phân tích và lưu trữ nó.

Trong trận đấu của Bayern Munich và Borussia Dortmund vào tháng Ba, có một khoảnh khắc quả bóng đến với Lewandowski ở rìa vòng cấm trong hiệp một. Anh đỡ một chạm, và tung ra một cú sút. Theo chính anh thừa nhận, đó không phải là một tình huống “hoàn hảo”. Pha dứt điểm của tiền đạo người Ba Lan đã đưa bóng bay vọt xà ngang. Lewandowski quay người đi trong sự thất vọng, ân hận vì đã lãng phí một cơ hội.

Nhưng mọi chuyện đã diễn ra không đơn giản như vẻ bề ngoài. Trong khoảng thời gian chưa đến nửa giây đó, ngôi sao 32 tuổi vẫn lưu ý những điều sau: Vị trí mà Marwin Hitz, thủ môn của Dortmund, đã đứng trên vạch ngang khung thành; Hitz đã điều chỉnh tư thế để phản ứng với cú sút của anh khi nào và như thế nào; hậu vệ nào của Dortmund đã áp sát anh và hậu vệ nào đã lùi lại; và sự tác động lẫn nhau một cách phức tạp của các góc độ đi kèm với những hành động di chuyển của họ.

Lewandowski đã tính toán tất cả những điều đó và đưa ra kết luận. “Tôi nghĩ rằng vào lần sau, mình có lẽ sẽ có thể ghi bàn với một cú sút nhắm vào giữa hai chân của thủ môn hoặc hướng đến cột xa,” tiền đạo người Ba Lan chia sẻ. Anh đã ghi nhớ những điều này để áp dụng vào cơ hội sau.

Khoảng một tiếng sau, Bayern đã lội ngược dòng thành công sau hai bàn thua phải nhận trước Dortmund. Lewandowski đã đóng góp vào 2 pha lập công: Một bàn được ghi từ cự ly gần, một bàn được ghi trên chấm penalty. Bayern vươn lên dẫn trước với tỷ số 3-2.

Trong những phút cuối cùng của trận đấu, Alphonso Davies của Bayern tung ra một đường chuyền ngang sân tới Leroy Sané. Nhưng thay vì đón lấy nó, Sané đã quyết định thực hiện động tác giả, để cho đường chuyền này đến với Lewandowski đang di chuyển lên. Một cách đầy bất ngờ, tiền đạo người Ba Lan đang ở trong một tình huống y hệt như tình huống diễn ra trong hiệp một mà chúng ta đã đề cập: Tại rìa vòng cấm, bóng đang ở dưới chân, khung thành nằm trong tầm ngắm của anh.

Một lần nữa, Lewandowski không hề suy nghĩ. Tiềm thức của tiền đạo người Ba Lan đã “chiếm quyền kiểm soát” cơ thể anh. Nhưng lần này, anh đã nắm được toàn bộ thông tin mà mình cần. Một pha chạm bóng đã mở ra góc sút. Cú dứt điểm sau đó đã đưa quả bóng đi sệt và vượt ngoài tầm với của Hitz, đi vào lưới ở góc xa. “Tôi đã tìm ra giải pháp,” anh nói.

Như một quy luật, các tiền đạo có khuynh hướng không “kén chọn” giải pháp. Sự quyết đoán của họ bắt nguồn từ tâm lý thi đấu cho rằng tất cả các bàn thắng đều được tính như nhau: Một bàn thắng được ghi từ một cú đệm bóng cận thành có giá trị chẳng hơn kém gì một pha bay người volley hoặc một màn “xe đạp chổng ngược”. Bạn đâu cần một tấm bằng khen nghệ thuật để chiến thắng các trận đấu.

Do đó, sẽ có một chút bất ngờ khi Lewandowski thừa nhận rằng mình có một kiểu ghi bàn mà bản thân đặc biệt yêu thích. Đây không phải là điều mọi người ngờ đến từ một cầu thủ có phong độ chói sáng rực rỡ bắt nguồn từ sự thực dụng. Theo như chính tiền đạo người Ba Lan thừa nhận, anh “không thích đắm chìm vào việc thể hiện kỹ năng của bản thân”. Lewandowski không chạm bóng nhiều hơn cần thiết; mọi hành động chỉ được lựa chọn thực hiện nếu nó có thể phục vụ tốt nhất cho mục đích cuối cùng là ghi bàn.

Phong cách thi đấu không màu mè đó chính là đặc trưng của Lewandowski. Đây là lý do tại sao bản năng đầu tiên của người đồng đội Thomas Müller , trong bất kỳ hoàn cảnh nào, là chuyền quả bóng cho tiền đạo người Ba Lan. “Tôi luôn cố tìm ra con đường thẳng nhất có thể tiến đến khung thành,” Müller chia sẻ. Anh nhấn mạnh rằng, như một nguyên tắc chung, con đường đó đi qua chỗ Lewandowski.

Tuy nhiên, có một kiểu ghi bàn mà Lewandowski yêu thích hơn bất kỳ kiểu ghi bàn nào khác: Chọc thủng lưới đối phương bằng một cú sút xa, kiểu dứt điểm mà Müller đã mô tả là “một cú sút như thể làm xiếc.” “Nếu tôi có thể ghi bàn từ ngoài vòng cấm, pha lập công đó sẽ càng tuyệt vời hơn nữa,” tiền đạo người Ba Lan chia sẻ.

Ít nhất, Lewandowski có đủ khả năng để trở nên “kén chọn”. Rốt cuộc, anh đã ghi được cực kỳ nhiều bàn thắng: 38 bàn trong 2 năm cho Znicz Pruszkow, câu lạc bộ đầu tiên mà anh khoác áo trong sự nghiệp thi đấu chuyên nghiệp ở quê hương Ba Lan; 41 bàn trong 2 mùa giải cho Lech Poznan; 103 bàn trong 4 năm cho Dortmund. Tại Bayern phong độ săn bàn của Lewandowski thậm chí càng mạnh mẽ hơn.

Anh hiện đã có 292 bàn sau 327 trận đã chơi cho Bayern Munich. Ở mùa giải này – được bắt đầu không lâu sau sinh nhật tuổi 32 của anh – tiền đạo người Ba Lan đã tiếp tục nổ súng với một phong độ đáng sợ, rất ổn định và “tàn khốc”. Sau một cú hattrick khác khi Bayern chính thức vô địch Bundesliga lần thứ chín liên tiếp vào thứ Bảy tuần trước, Lewandowski chỉ còn kém một bàn nữa so với kỷ lục ghi 40 bàn trong một mùa giải của huyền thoại Gerd Müller, và anh còn 2 trận để thi đấu. Kỷ lục này đã tồn tại trong 4 thập kỷ, nhưng tiền đạo người Ba Lan vốn đã có thể phá vỡ nó cách đây vài tuần: Anh đã ghi 35 bàn sau 25 trận đầu tiên trước khi dính phải một chấn thương đầu gối vào cuối tháng Ba.

Giờ đây có thể ở hai bên thái dương của Lewandowski đã có những sợi tóc bạc xuất hiện một cách lờ mờ, nhưng không hề có dấu hiệu nào cho thấy anh đang chậm lại. Thậm chí tình trạng hiện tại đang hoàn toàn trái ngược với điều đó, tiền đạo người Ba Lan đang “tăng tốc”. “Tôi không cảm thấy mình đã 32 tuổi,” anh chia sẻ. “Tôi cảm thấy mình đang ‘ngon lành’ hơn so với khi 26 hoặc 27 tuổi.”

Một phần, Lewandowski gán điều đó cho vòng cung sự nghiệp của mình. Anh từng không được nhìn nhận như một ngôi sao khi còn là một cậu bé. Anh không khởi đầu tại học viện của một đội bóng lớn. Thay vào đó, những bước đi đầu tiên của anh là ở giải hạng ba của Ba Lan. Lewandowski nói rằng, từ thời điểm ấy, anh đã cảm thấy mình “cần phải chứng minh một điều gì đó.”

Khi tiền đạo người Ba Lan gia nhập Borussia Dortmund vào năm 2011, anh vẫn còn nhớ rất rõ cái cảm giác của những lúc mình phải tập luyện cật lực khi mà những người khác có thể đã chọn nghỉ ngơi để hồi phục thể trạng: anh khẳng định sự đau đớn “không quan trọng.” Khi hồi tưởng lại, chính Lewandowski cũng tự hỏi rằng có phải mình đã thúc ép bản thân quá mức không. “Sau ba tháng, tôi đã trở nên quá mệt mỏi, vậy nên tôi đã cần nhiều thời gian hơn để thể hiện phong độ của mình,” anh nói.

Tuy nhiên, đối với những người đã làm việc cùng Lewandowski, tham vọng, tâm lý khát khao tỏa sáng của anh chỉ là một phần của “công thức”. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn với tờ Bild của Đức vào năm nay, HLV Jurgen Klopp đã gọi Lewandowski là cầu thủ xuất sắc nhất mà ông từng huấn luyện. “Cách mà cậu ấy thúc đẩy bản thân để trở thành một cầu thủ như ngày hôm nay thật phi thường,” Klopp nói. “Cậu ấy đã thực hiện mọi bước cần thiết để trở thành một cỗ máy săn bàn. Tất cả những gì cần làm.”

Khi Holger Broich nhìn Lewandowski, ông không nhìn thấy những điều chúng ta thấy: Sự khéo léo trong từng pha chạm bóng, khả năng dứt điểm sắc bén và cái đầu lạnh của anh. Hay nói đúng hơn, ông không chỉ nhìn thấy những điều đó. Ông có một cái nhìn rộng hơn, vươn đến những gì mà bản thân coi là “kỳ quan” thực sự của Lewandowski, nguồn gốc thực sự của tài năng mà anh sở hữu: Đó là cách anh được “tạo dựng”.

Với tư cách người đứng đầu bộ phận khoa học và thể chất của Bayern, Broich hiểu rõ Lewandowski hơn bất cứ ai. Ông biết rằng tiền đạo người Ba Lan có thể chịu đựng một lượng căng thẳng và đau đớn cực kỳ phi thường, như hồ sơ chấn thương không tì vết của anh đã chứng minh. Ông biết rằng khả năng trao đổi chất trong cơ thể Lewandowski cho phép anh phát triển, và hồi phục, các loại sợi cơ mà một tiền đạo cần.

Ông biết rằng ít nhất một phần của những điều đó đã được gắn chặt vào DNA của Lewandowski. “Tài năng là một khái niệm rất rộng,” Broich chia sẻ. “Nó cũng liên quan đến các điều kiện tiên quyết về di truyền.”

Nhưng Broich cũng tin rằng tất cả những điều trên chỉ chiếm “40 đến 60%” khả năng của các vận động viên. Phần còn lại phụ thuộc vào việc họ là một con người như thế nào, và họ làm gì với chúng. Và Klopp đã không ngoa khi nói rằng cả cuộc đời Lewandowski, trong hơn một thập kỷ, đã được thiết kế để giúp anh ghi thật nhiều bàn thắng.

Chuyện này được bắt đầu với… bánh ngô. “Trước đây vào mỗi buổi sáng, tôi hay ăn bánh ngô với sữa,” Lewandowski chia sẻ. “Tôi đã nghĩ rằng ăn uống kiểu đó hoàn toàn không vấn đề gì. Chỉ là bữa sáng thôi mà. Hồi ấy tôi gầy gò và không có cơ bắp. Tôi đã nghĩ rằng mọi loại đồ ngọt đều OK với mình, bởi vì tôi không có vấn đề gì về chuyện cân nặng cả. Nhưng đôi khi, đến 10 hoặc 11 giờ sáng, tôi cảm thấy mệt mỏi, ngay cả khi còn chưa luyện tập, và chẳng biết tại sao mình lại bị thế.”

Vì vậy, vào đầu những năm tuổi 20, Lewandowski đã bắt đầu thử nghiệm. Anh cắt sữa ra khỏi khẩu phần ăn của bản thân. Anh tránh xa đường tinh luyện. “Tôi đã nhận thấy sự khác biệt sau vài tuần, vài tháng,” tiền đạo người Ba Lan chia sẻ.

Nhưng sự tập trung của Lewandowski không hướng vào những chuyện ngắn hạn, ngay trước mắt. “Tôi đã nghĩ rằng nếu mình thay đổi những gì bản thân đã làm, điều đó có thể giúp tôi thi đấu ở một đẳng cấp cao hơn một cách dài hạn hơn,” Anh nói. “Tôi biết mình không thể mong đợi những kết quả đến ngay lập tức. Tôi làm điều đó bởi vì tôi phải thật nỗ lực để hiện thực hóa những tham vọng của mình. Tôi biết rằng nếu mình vươn đến đẳng cấp cao nhất muộn hơn một chút, tôi có thể bám trụ ở đó lâu hơn thông thường.”

Giờ đây – một phần là vì các tư vấn từ những kiến thức chuyên môn của vợ, Anna, một chuyên gia dinh dưỡng – Lewandowski đang ăn các bữa ăn của anh theo một cách thường được đánh giá là sai thứ tự. “Nếu tôi có thời gian để ăn tráng miệng, tôi thích ăn trước bữa trưa một tiếng hoặc lâu hơn,” Anh chia sẻ. “Không phải lúc nào tôi cũng ăn tráng miệng, nhưng nếu ăn, tôi sẽ cố tạo ra một khoảng cách giữa carbohydrates và protein.”

Chuyện không chỉ đơn giản là chế độ ăn uống của Lewandowski đã được tinh chỉnh. Trong những năm qua, tiền đạo người Ba Lan đã điều tra, tìm hiểu về tất cả mọi thứ có thể mang đến cho anh một lợi thế. “Những chi tiết này tạo nên một sự khác biệt lớn,” Anh chia sẻ. “Không chỉ là về hiệu suất hoặc khả năng: Nếu một điều gì đó có thể giúp tôi chạy nhanh hơn, chạy nhiều hơn, phục hồi nhanh hơn, tôi sẽ thực hiện nó.”

Rõ ràng, những tham vọng của Lewandowski có một cái giá cần phải trả. Một cuộc sống được xây dựng xoay quanh việc ghi bàn chắc chắn là một cuộc sống bị tước bỏ đi nhiều thứ khác. Lewandowski tâm sự rằng điều duy nhất khiến anh hối tiếc là lịch trình bóng đá dày đặc đã khiến anh không có thời gian rảnh rỗi, không thể dành ngày cuối tuần để đi chơi với Anna và hai cô con gái của họ.

Và chính vì vậy ngay cả hiện tại tiền đạo người Ba Lan vẫn đang tiếp tục tìm kiếm những lợi thế. Anh rất quan tâm đến công việc mà Broich và đội ngũ khoa học thể thao của ông làm ở Bayern: Phân tích hiệu suất, các chương trình tập luyện cá nhân hóa.

Các yếu tố có sẵn của Lewandowski – cách mà anh được “tạo dựng”: Các sợi cơ, khả năng trao đổi chất và khuynh hướng di truyền – có thể đã chiếm một nửa trong những gì mà anh đạt được. Phần còn lại phụ thuộc vào con người của anh. Rốt cuộc, như Broich đã nói, “phần còn lại phải thông qua sự nỗ lực để nắm lấy.”

Có một câu chuyện được kể bởi chính Lewandowski, về một ngày đi chơi golf cùng một nhóm bạn. Bề ngoài, họ chỉ ở đó để giải trí. Họ không có ý định cạnh tranh với nhau.. Đó là điều đã diễn ra cho đến khi Lewandowski nhận thấy anh có cơ hội giành chiến thắng.

“Cứ như thể một ‘công tắc’ đã được bật lên vậy,” anh chia sẻ. “‘Nhân cách’ cầu thủ chuyên nghiệp trong tôi đã chiếm lấy quyền kiểm soát cơ thể. ‘Chế độ’ đó được chuyển từ ‘tắt’ sang ‘bật’, và tôi đã thấy rõ sự khác biệt giữa chơi để giải trí và thi đấu để giành chiến thắng. Bạn phải lựa chọn giữa chơi cho vui hoặc cạnh tranh chiến thắng.”

Lần đó, Lewandowski đã cố đảo ngược quá trình “biến đổi nhân cách”. Anh đã không giành chiến thắng. “Lúc ấy, tôi đã quyết định chọn ‘chơi cho vui’.” (Dĩ nhiên, cũng có thể anh nói vậy bởi vì đã không thể giành chiến thắng.)

Tuy nhiên, có những dịp khác, Lewandowski cần phải hoàn toàn “bật công tắc”. Tại Bayern, Tiền đạo người Ba Lan đã đoạt được mọi vinh quang cá nhân được bày ra để anh hướng đến. Anh đã được FIFA trao cho danh hiệu “cầu thủ nam xuất sắc nhất thế giới” vào năm ngoái. Anh đã vượt qua cột mốc 500 bàn thắng trong sự nghiệp cầu thủ, và đang tiến đến rất gần với việc phá vỡ kỷ lục đã từng bất khả xâm phạm của Gerd Müller. Đã chẳng còn gì để Lewandowski phải chứng minh nữa.

Tiền đạo người Ba Lan đã mài giũa bản năng của mình đến mức mà anh có thể chẳng cần phải suy nghĩ, “hấp thụ” mọi thông tin cần thiết để giải quyết một vấn đề, để ghi bàn chỉ trong chưa đến nửa giây. Anh đã biến bản thân mình thành một cỗ máy.

Nhưng ngay cả hiện tại, mọi bàn thắng đều mang đến cho Lewandowski cảm giác vui sướng tột độ. “Cảm xúc chẳng khác nào lúc ghi bàn khi còn là một đứa trẻ vậy,” anh chia sẻ. Giờ đây, nó vẫn cuốn lấy anh khoảng 30 giây, thậm chí có thể là 1 phút.

Và sau đó, cứ mỗi lần như vậy, anh lại phải đối mặt với việc phải đưa ra một sự lựa chọn. “Bạn có thể nghĩ: Mình đã ghi 1 bàn, thế là đủ rồi,” Anh nói. “Bạn có thể không còn tập trung cao độ, bắt đầu thi đấu một cách tùy hứng. Hoặc bạn có thể nghĩ rằng ‘mình đã ghi 1 bàn, vậy nên có lẽ mình sẽ có thể ghi thêm một bàn nữa. Một bàn là đủ, hay bạn muốn nhiều hơn nữa? Bạn cần hạ quyết tâm về chuyện này.”

Lewandowski chưa bao giờ gặp khó khăn trong việc đưa ra sự lựa chọn của mình. Anh thậm chí không cần phải suy nghĩ. Hay nói đúng hơn: Anh không nhận thức được bản thân đang suy nghĩ. “Bạn nhấn công tắc, và bạn sẽ bắt đầu nghĩ về chuyện ghi bàn, hết lần này đến lần khác,” anh bộc bạch.